Europejski pająk roku 2015
Motacz nadrzewny – Anyphaena accentuata (Walckenaer 1802)
Zwycięzca tegorocznego głosowania należy do rodziny motaczowatych (Anyphaenidae). Obejmuje ona ponad 500 gatunków na świecie, 8 spośród nich żyje na obszarze śródziemnomorskiego, 6 w Europie, zaś 2 znane są z Europy Środkowej.
Samice motacza są żółtawe, beżowe – aż do brązowego i osiągają długość 5–9 mm. Po bokach głowotułowia mają czarne ząbkowane pasy, a w środkowej części odwłoka występuje bardzo charakterystyczny wzór z czterech ciemnych plam. Nogi są żółtobrązowe z ciemnymi obrączkami. Samce są nieco mniejsze (4–7 mm), ciemniejsze i smuklejsze od samic.
Cechą odróżniającą motaczowate od pokrewnych i podobnych worczakowatych (Clubionidae), jest położenie przetchlinki oddechowej pośrodku brzusznej strony odwłoka, a nie na końcu.
W Europie (i w Polsce) zasięg Anyphaena accentuata obejmuje głównie obszary nizinne – na ogół poniżej 1000 m n.p.m., choć w regionach Carinthia (Austria) i Dolna Engadyna (Szwajcarii) znaleziono stanowiska położone powyżej 1100 m n.p.m.
Motacz jest gatunkiem pospolitym na pniach i w koronach drzew, a także na krzewach – zarówno liściastych, jak i iglastych. Coraz częściej zamieszkuje środowiska antropogeniczne, np. ściany domów. Zimę spędza pod korą martwych drzew. W ciągu dnia siedzi albo w rurkowatej kryjówce z połączonych przędzą liści, albo pod korą; tu także odbywa gody i składa jaja. Jest nocnym drapieżcą, polującym głównie na owady bezskrzydłe i skoczogonki.
Podobnie jak u większości naszych pająków, samce motacza nadrzewnego osiągają dojrzałość płciową wcześniej niż samice – w maju i czerwcu. Dojrzałe osobniki obu płci spotyka się do sierpnia, wtedy również są aktywne rozrodczo.
Samce Anyphaena accentuata znane są z niezwykłych zachowań godowych. Aby zachęcić samicę do kopulacji, bębnią nogogłaszczkami i pierwszą parą nóg w jej kryjówkę, jednocześnie wibrują odwłokiem, wydając brzęczące sygnały, stąd w Europie bywają nazywane pająkami brzęczącymi (ang. “buzzing spiders”).
Z racji pospolitego występowania, w Europie Środkowej gatunek nie wymaga szczególnych zabiegów ochronnych, choć odejście o monokultur iglastych (gł. sosnowych) na rzecz lasów mieszanych i pozostawianie w lesie martwego drewna z pewnością sprzyjałoby nie tylko motaczowi, ale i innym gatunkom flory i fauny.
O tegorocznym wyborze motacza nadrzewnego zdecydowało kila powodów. Po pierwsze, to dobra okazja do zaprezentowania przedstawiciela niezbyt pospolitej rodziny pająków. Po drugie, dzięki ubarwieniu odwłoka, gatunek jest łatwo rozpoznawalny, a to z kolei pozwoli uzyskać więcej danych o jego biologii i rozmieszczeniu. Po trzecie, można go obserwować przez cały rok – i to nie tylko w terenie, ale też w naszych domach, gdzie na przykład może dostawać się wraz ze świąteczną choinką. Wreszcie, po czwarte, samce wydają dźwięki, a to wcale nie jest wśród pająków częste.
W tegorocznych wyborach pająka roku 2015 brało udział 83 arachnologów i 26 krajów.
Głosowanie było koordynowane przez Natural History Museum of Vienna, Arachnologische Gesellschaft (AraGes) i European Society of Arachnology (ESA).
Tłumaczenie i redakcja tekstu: Prof. Dr. hab. Marek Michał Żabka
